بررسی اثر درصد اعضای غیرموظف هیأت مدیره بر عملکرد شرکت با توجه به راهبرد رقابتی اتخاذ شده

ظهور شرکت های سهامی عام در جهان صنعتی یکی از بزرگترین تحولات اقتصادی و شاید مهمترین عامل پیشرفت صنعتی به شمار می آید. شرکت ها، به عنوان پایه های اصلی اقتصاد، نقش بسیار مهمی را در توسعه و پیشرفت اقتصادی کشورها ایفا می کنند. موضوع محوری تحقیق حاضر مبتنی بر موضوع حاکمیت شرکتی است. حاکمیت شرکتی، یک محیط اخلاقی است که کلیه فعالیتهای کسب و کار، در آن محیط انجام می شوند و استانداردها و قوانین وضع شده در سراسر کسب و کار نفوذ می کند و طبیعتاً باید از رده های بالای مدیریت شرکت، یعنی از هیأت مدیره، سرچشمه بگیرد. هیأت مدیره، نهادی مهم در شرکت است که رابط بین سهامداران و مدیران است و بنابراین نقش مهمی در حاکمیت شرکتی ایفا می کند. یکی از مهمترین ویژگی های هیأت مدیره، استقلال (درصد مدیران غیرموظف) آن است. نظریه نمایندگی، اصلی ترین رویکرد غالب در بررسی رابطه بین استقلال هیأت مدیره و عملکرد شرکت بوده است. طبق نظریه نمایندگی، شرکت ها می توانند با ایجاد سامانه های نظارتی مناسب و استفاده از هیأت مدیره برای نظارت موثر بر مدیران، هزینه های نمایندگی را به حداقل برسانند. اکثر مطالعات گذشته در زمینه تأثیر متغیرهای حاکمیت شرکتی بر عملکرد یک رویکرد کلی را به کار برده اند، که عبارتست از مطالعه تأثیر مستقیم متغیرهای حاکمیت شرکتی بر عملکرد به صورت مستقل از سایر متغیرها، اما این رویکرد نتوانسته به الگویی مناسب درباره اثر غیرموظف بودن هیأت مدیره بر عملکرد دست یابد. بنابراین، لزوم بررسی اثر متغیرهای حاکمیت شرکتی بر عملکرد با توجه به متغیرهای زمینه ای مناسب بیش از پیش آشکار می شود. بر این اساس، راهبرد رقابتی شرکت یکی از متغیرهایی است که مربوط به زمینه کاری شرکت است و می تواند بر رابطه بین غیرموظف بودن هیأت مدیره و عملکرد اثر بگذارد. با توجه به نظریه پورتر، در این تحقیق راهبرد رقابتی شرکتهای تولیدی به دو نوع راهبرد کاهش هزینه و راهبرد تمایز تقسیم بندی شده است. برای آزمودن فرضیه های این تحقیق، از روش تحلیل رگرسیون استفاده شده است و داده های بدست آمده با استفاده از نرم افزارهای spss و excel تحلیل شده و نتایج مورد نظر بدست آمده است. نتایج تحقیق حاکی از این امر است که از میان دو سنجه بازده دارایی (roa) و بازده حقوق صاحبان سهام (roe) به عنوان شاخص عملکرد شرکت، بازده دارایی فرضیه اصلی تحقیق را به طور کامل و دقیق تأیید کرد. بازده حقوق صاحبان سهام نیز بخشی از فرضیه اصلی تحقیق را تأیید کرد اما با توجه به معنی دار نبودن نتایج تکمیلی، نمی توان فرضیه تحقیق درباره بازده حقوق صاحبان سهام را به صورت معنی دار تأیید کرد. به این ترتیب، مشخص شد که استقلال هیأت مدیره (درصد اعضای غیرموظف) با عملکرد شرکت های تولیدی به تنهایی رابطه ندارد، مگر آنکه اثر آن در ترکیب با سایر متغیرهای زمینه ای مربوط به شرکت سنجیده شود. بر این اساس راهبرد رقابتی شرکت یکی از مهمترین عواملی است که بر چگونگی ارتباط بین تعداد اعضای غیرموظف هیأت مدیره و عملکرد شرکت های تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران اثر دارد. نتیجه اصلی این تحقیق آن است که اثر تعداد اعضای غیرموظف هیأت مدیره بر عملکرد، در شرکت هایی که راهبرد کاهش هزینه را دنبال می کنند نسبت به شرکت هایی که راهبرد نوآوری را دنبال می کنند مثبت تر است. درباره متغیرهای کنترلی این پژوهش نیز مشخص شد که اهرم های مالی با بازده دارایی رابطه منفی و سهامداران عمده با بازده دارایی رابطه مثبت دارند. در رابطه با متغیرهای کنترلی اندازه شرکت، اندازه هیأت مدیره و جدایی پست مدیرعاملی از ریاست هیأت مدیره ارتباط معنی داری با عملکرد وجود ندارد.